Euskal Herria: 4 giòbunus indipendentisus arrestaus

Cuatru giòbunus citadinus frantzesus, ativistus indipendentistus, funt stètius arrestaus custu mengianu a domu insoru, che parti de una operatzioni ghiada de s'arramu anti-terrorismu (SDAT) in Parigi e afidada a sa Divisioni Circa de sa gendarmeria in Pau. “Is cuatru personas funt stètias arrestadas in d'unas cantu de biddas in s'Euskadi. Funt forroghendi in is domus insoru”, at nau una fonti acanta de sa speculizatzioni. Is arrestus ddus ant fatus in su cuntestu de una speculizatzioni a pitzus de domus abruxadas in s'Euskadi a s'acabu de su 2013-2014, in d'unas cantu de biddas de aintru. Is cuatru giòbunus funt stètius mòvius a sa gendarmeria de Pau anca funt in custòdia cautelari.

[Artìculu de Le Figaro]

LUCN: “S'amanniamentu a dòpiu de su Canali de Suez ponit in perìgulu su Mediterràneu”

Nexi de is genias allenas chi ant a tenni bia lìbera po lompi a is maris nostrus. S'Unioni Mondiali po sa Conservatzioni de is Genias pedit a s'UE de fai pressing a s'Egitu po ddu fai sighiri misuras chi dexant.

Est unu traballu faraònicu, chi at fatu sciri s'istiu passau su presidenti egitzianu Abdel Fattah al-Sisi e chi at a depi spaciai in pagu tempus: s'amanniamentu a su dòpiu de su Canali de Suez est po s'Egitu unu investimentu meda importanti. Ma, a su pròpriu tempus, ponit a rìschiu s'ecosistema de s'interu Mediterràneu. S'obertura noa, defatu, at a donai s'inìtziu a una bera e pròpria invasioni biològica po is maris nostrus. A tzerriai s'agitòriu est s'Unioni Mondiali po s'Amparu de sa Natura (LUCN), chi at mandau una lìtera a su comissàriu europeu a s'ambienti, afàrius marìtimus e pisca, Karmenu Vella, poita s'Unioni Europea fetzat pressing a pitzu de s'Egitu po ddu fai sighiri misuras de “mitigatzioni” de invasionis mannas de genias allenas.

A oi, po su LUCN funt a centus is genias tropicalis giai spainadas in su Mare Nostrum, po nexi de is cambiamentus climàticus. “Unu de is achistus nous est su Lagocephalus sceleratus, chi est fintzas tòssicu e duncas perigulosu po sa saludi de is consumadoris”, contat Piero Genovesi de s'ISPRA, a cabu de su grupu de specialistus de genias allenas invasivas de su LUCN formau de prus de 200 espertus de 40 Natzionis. Àtera genia meda infestanti “est sa Rhopilema nomadica”, narat s'espertu de s'ISPRA, “una medusa cun d'unu diàmetru fintzas a 50 centìmetrus, chi in su Mediterràneu orientali at giai fatu dannus a piscadoris e atividadis turìsticas, a pati de essi arribiu conduturas”. Fintzas sa nostra "cambaredda" (Penaeus karathurus o mazzancolle) no bivit asseliada de candu est minaciada de a su mancu dexi genias de càmbara “allenu”, arribau de su Canali de Suez candu su pisci-conillu (Siganus luridus), a pati de essi limpiau su mari de s'àliga marina in chilòmetrus de fundali in Turchia, tenit spinas acutzas e belenosas. Sa manera est sèmpiri sa pròpria: “Is genias passanta su Canali de Suez, poi lòmpint in Lìbanu, Istraeli, Tunisia, Grècia, Turchia, Malta, Cipru, e prima o poi funt in Itàlia”, narat Genovesi.

Is scientziaus de su LUCN funt prontus a donai amparu tènnicu e iscientìficu po agiudai al-Cairo e agatai una solutzioni. Sa proposta de is espertus est cussa de is solutzionis chi donat sa natura etotu. “Fintzas agiumai a unu sèculu a fatu”, contat torra Genovesi, “su Canali no fadiat intrai meda genias allenas poita su salinu suu fiat una serradura naturali po meda piscis. Imoi is serraduras funt scalladas, po custu s'idea at a essi cussa de ddas fai torra e assigurai aici una defesa naturali po s'ecosistema de su Mari Mediterràneu”.

[Artìculu de Repubblica]

Turismu: In Mamujada nascit Mèskes, sotziedadi totu de fèminas

Tres fèminas impegnadas a informai de festas, traditzionis, archeologia

Su chi ponit imparis totu, est sa passioni po s'archeologia, s'escursionismu, is traditzionis e is benis identitàrius de sa Brabaxa, aici in Mamujada nascit Mèskes, una sotziedadi noa de servìtzius turìsticus po sa promotzioni de su logu. Est totu poderau de fèminas e at a donai unu servìtziu de informatzioni turìstica e at a pensai de fai e organizai escursionis ghiadas a scolliri sa Brabaxa, agiudendisì cun àterus operadoris localis. A su timoni tres giòbunas fèminas: Manuela Gungui, de 32 annus, ghia turìstica cun làurea in Benis culturalis, Alice Medda, de 35 annus, archeòloga, e Cinzia Gungui, de 32, gràfica.

S'inauguratzioni de s'impresa, in Mamujada, est stètia in sa cantina Puggioni: “Tra is initziativas chi si proponeus de organizai – at nau Manuela Gungi – nci ant a essi cursus e workshop in àmbitu archeològiu, naturalìsticu e antropològicu, laboratòrius didàticus po is iscolas, trekking e atividadis acapiadas a su monti. Parteus su 17 de Gennarxu, festa de sant'Antoni, po Mamujada fintzas primu dì de bessia de is màscaras (is Mamuthonis) cun d'unu pachitu chi at a fai bivi a is turistus una de is bisuras prus identitàrias de sa bidda, cun prandi a tundu de su fogu de sant'Antoni, s'agatu ghiau a is nostru giassus archeològicus e a is enotecas localis”. Unu puntu de calidadi de su turismu mamujadinu est pròpriu sa presèntzia spainada de cantinas de Cannonau, ma fintzas su Museu de is Màscaras cun is Mamuthonis de sèmpiri atrativa de sa bidda. “Eus a traballai cun is agatus chi arribant a is museus e is enotecas e d'eus a fai scolliri is montis de su Supramonte, is giassus archeològicus, s'istòrias de is biddas nostas, sa gastronomia – aciungint Alice Medda e Cinzia Gungi -. In custu momentu seus pensendi a organizai su giassu web e sa pàgina Facebook. Fatuvatu eus a traballai impari a is tour operator e totu is traballadoris de su setori in su logu. Po fai ca is benis identitàrius e naturalìsticus de sa Brabaxa alluant s'economia in su logu”.

“Is impegnus chi eus a tenni luegus – serrat Gungui – ant a essi de ponni a paris pachitus po Carrasecari, e aici eus a sighiri po donnia acuntèssiu ca is traditzionis di donant”.

[Artìculu de Ansa]

Editoria, bia lìbera de su Consillu a sa lei de is contributus a ràdius e televisionis

Bia lìbera de su Consillu regionali a sa lei de is contributus a s'emitentza televisiva in Sardigna e pruscatotu po sa produtzioni e spainadura de programus po sa valorizatzioni de sa lìngua, de sa cultura e de s'identidadi sarda. Sa norma, chi furriat sa lei de s'editoria de su 1998, no narat sa cantu dinai at a essi postu, ma torrat a is ordinàrius finantziamentus de bilànciu chi ant a essi agataus cun sa Finantziaria 2015 a balli in sa lei de setori. Po tenni is contributus is aziendas (ràdius e televisionis localis chi produxant notitziàrius giornalìsticus) ant a depi essi nàscias a su mancu de tres annus, presentai su rendicontu e su bilànciu aziendali relativu a s'annu a innantis de cussu po su chi si pedit su contributu, tenni una stàbili organizatzioni redatzionali dotada de giornalistus e personali tècnicu-aministrativu cun raportu de traballu a tempus indeterminau pigau cun cuntratu de categoria e unu diretori responsàbili e essi in règola cun is pagamentas de is costus previdentzialis e sustentzialis provau cun su documentu ùnicu de regolaridadi contributiva (Durc) de su Ingp (giornalistus) o de s'Inps (tènnicus).

In prus is emitèntzias ràdiu-televisivas depit tenni unu cugutzu de sinniali no prus bàsciu de su 60% de su logu regionali e a su 60% de sa populatzioni e po lompi a custu critèriu ant a podi pesai unu atrupamentu temporàneu de impresas o unu consòrtziu. Su 15% de su tanti cumplessivu de dinai, cun delìbera de sa Giunta, at a essi riservau po is emitentis tv chi no lompint a custa percentuali de spainadura in su logu. Ant a podi tenni is contributus fintzas is gestoris de arretza e is produxidoris de programus o fintzas sceti produxidoris de programus chi impreint de arretzas de àteras partis po trasmiti. In prus is aziendas ant a depi essi trasmìtiu onnia di, in is duus annus a innantis, programus informativus autoproduxus de acuntèssius de crònaca, polìticus, religiosus, econòmicus, sotzialis, sindacalis o culturalis de importu locali un d'una retza de sei o de àterus, in s'àmbitu de sa Regioni, essi aderiu a is còdixis de autoregolamentatzioni oindì vigentis e no tenni su caràtiri de telebèndida, ni passai is lìmitis postus de sa normativa po sa publicidadi ràdiu-televisiva. Reguardu a is programus, benint poderadas de is contributus is Tv e ràdius chi faint informatzioni locali autoproduxa e spainant programus in lìngua sarda o faint programus de pùblicu giuamentu e po agiudai a arribai a s'informatzioni is citadinus sardus chi bivint a s'èsteru, is disterraus, is minoris, e fintzas de programus in su linguàgiu mìmicu de is cinnus po is surdus. Su Corecom fait, donnia ses mesis, sa rilevatzioni de is datus necessàrius a sa verìfica de is cunditzionis chi comùnicat a sa Giunta regionali.

[Artìculu de Sardinia Post]

Santu Sperau, literas a fundu ratzista

In custas diis in sa cascita postali de is citadinus de Santu Sperau est stètia recapitada una lìtera anònima contru de unas cantu de imigraus pakistanus, cun regolari permissu de stentu e cuntratu de locatzioni.

A innantis de sa lìtera est arribau unu espostu a sa Procura, a sa Cuestura, a is carabineris e a is vìgilis aundi si chistionat de “extra-comunitàrius aposentaus contru a sa lei. Bivint in medas incotius in domu, lassendi is giannas serradas”. De cussu si funt mòvias is fortzas de s'òrdini chi ant fatu is verìficas.. In s'apartamentu de bia Sardigna bivint duus pakistanus, cun regolari permissu de stentu e cun regolari cuntratu de afitu.

Po su maistru 'e perda Pinucciu Sciola “is formas de ratzismu nci funt in donnia logu. Funt ignorantis chi spainant ideas sballiadas. Funt acuntèssius chi arrogant sa bisura de sa bidda-museu”.

[Artìculu de L'Unione Sarda]

Su ballu tundu fait beni a su coru. Istùdiu de s'ateneu a 20 baddadoris

Po si tenni in forma e fai abarrai bonu fintzas su coru si podit agatai àtera cosa de sa zumba, de su tangu o de su reggaeton. E fait parti de su connotu de s'Ìsula.

Si narat ballu tundu, su ballu sardu traditzionali: 30 minutus de sighiu de dantza sarda funt paris, che intensidadi de isfòrtzu e impreu de calorias, a is prus connotas e spainadas pràticas motòrias e isportivas. Est su chi ndi essit de sa prima pati de su progetu de istùdiu scientìficu "Un nuovo approccio alla tradizione: terapia motoria, qualità di vita e su Ballu sardu", ideau e fatu de s'equipe integrada de Cardiologia de su Policlìnicu Universitàriu de Pauli e de su cursu de Làurea magistrali in Atividadi Motòria, dereta e coordinada de su professori Giuseppe Mercuro, cun s'agiudu de su Centru Mèdicu “I Mulini”. Su progetu est in fasi de svilupu. Is primus èsitus, in fasi de publicatzioni e spainadura, ant a agatai logu in is chi ant a benni, prus importantis cungressus internatzionalis de setori; is de s'equipe funt giai traballendi a is traballus chi ant a benni. S'istùdiu at bòffiu torrai omàgiu a su connotu valutendiddu is calidadis preventivas e codifichendi is efetus a pitzus de su fìsicu. Est beniu a foras ca sa pràtica de custa atividadi cumportat una intensidadi de isfortzu fìsicu chi est intra su 64% e su 94% de sa frecuentza cardìaca màssima. S'istùdiu est stètiu fatu a pitzus de binti sugetus e ambus is sessus cun edadi mèdia de agiumai 35 annus, oviamenti totus sardus e chi impreant su ballu sardu de prus de 15 annus. S'istùdiu at tentu una durada giai de ses mesis: funt stètias fatas valutatzionis massimalis in laboratòriu, a fatu postas in relatzioni cun su sfortzu fìsicu chi arrechedit e is kilocalorias impreadas po fai agiumai 15 minutus de ballu tundu. De custa anàlisi de cunfrontu, nd'est bassia sa crara assetiada de custu ballu a intru de is atividadis motòrias allenantis e chi podint essi cunsilladas po fai mellus e aguantai sa bona saludi de is personas.

[Artìculu de L'Unione Sarda]